Doğal Taşların (Yarı Değerli Taşlar/Süs Taşı) Hukuki Niteliği Nedir?
Günlük hayatımızda doğal taş, süs taşı, yarı değerli taşlar olarak bildiğimiz genelde takılarda ve süs eşyalarında kullanılan taşlar ve mineraller hukukumuzda maden olarak nitelendirilmektedir. (3213 sayılı Maden Kanunu’nun 2. Maddesi)
Hukukumuzda süs taşı madenleri “V. Grup Madenler” olarak sınıflandırılmış ve bu kapsama “Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit, Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal, Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı (Dağ kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin (Rubellit, Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar, Lazurit (Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit), Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.” madenleri alınmıştır. (Maden Kanunu m.2/2/V)
Doğal Taş Madenciliği Nasıl Yapılır? Madencilik Ruhsatı Zorunlu mu?
Bilindiği üzere doğal taşlar toprak üstünde veya yer altında bulunmaktadır. Doğal taşların yüzeyden toplanabilmesi yahut yer altından çıkarılmaya başlanmasından önce; maden alanının tespit edilmesi gerekmektedir. Doğal taşların bulunduğu alan hali hazırda bilinmekte ise alınması zorunlu olan maden ruhsat ve izinlerinin başvuru işlemlerine başlanılacaktır. Fakat doğal taşların bulunduğu maden alanının nerede bulunduğuna ilişkin araştırma yapmak gerekiyorsa; Maden Arama Sertifikası/İzni’ne sahip olunması zorunludur.
Doğal taşların çıkarılacağı maden sahası belirlendikten sonra, sahanın maden ruhsatı için gerekli belgeler ile Maden Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’ne başvuru yapılacaktır. Ruhsat alındıktan sonra maden sahasının mülkiyet durumuna göre başvurulacak kurum değişmekle birlikte maden işletme izni başvurusu yapmak gerekecektir. “Ormanlık Alanlarda Maden Tesisi İzni Başvurusunun Reddi Nedir?” başlıklı yazımızda, ormanlık alanda bulunan maden sahasının işletilebilmesi için yapılan işletme ve tesis izni başvurusunun reddedilmesi durumunda yapılabilecekleri incelemiştik; buraya tıklayarak yazımıza ulaşabilirsiniz.
Söz ettiğimiz maden ruhsat ve izinlerin tamamlamasının ardından artık doğal taşların çıkarılmasına başlanabilecektir. Unutulmamalıdır ki ülkemizde tüm madenler devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Madenler özel kişilerin arazilerinde olsa dahi hüküm ve tasarruf sahibi yine devlettir. Dolayısıyla ruhsatsız madencilik faaliyetlerinde bulunmak, devlet malını çalmak ile eş değer tutulmaktadır. Kişiler maden ruhsat ve izinlerinin tam olmaması veya eksik olması halinde hapis ve idari para cezaları ile karşı karşıya kalacaklardır.
Ruhsatsız Madencilik Yapmanın Cezası Nedir?
Ruhsatsız şekilde madencilik faaliyetlerinde bulunulması durumunda 3213 sayılı Maden Kanunu’nunda çok ağır yaptırımlar ön görülmüştür. Ruhsatsız olarak madencilik faaliyetinde bulunmanın cezası önceden ağır bir idari para cezası iken; 21.03.2018 tarihinde yapılan düzenleme ile kişilerin ruhsatı olsa dahi işletme izni olmaksızın yapılan madencilik faaliyetlerine hapis cezası uygulanacağı eklenmiştir.
Ruhsatsız şekilde madencilik faaliyetinde bulunulması durumunda bunun doğal sonucu olarak işletme izni de olmayacağından, kişiler 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve 20.000 güne kadar adli para cezasıyla karşılaşacaklardır. Ayrıca bu cezayı alanların 10 yıl boyunca madencilik faaliyeti yapmalarına da yasak getirilecektir. Söz konusu düzenleme ile ruhsatsız yapılan madencilik faaliyeti iki kez cezalandırılmış olmaktadır. Ceza hukukunun temel ilkelerine aykırı olan bu durum, hakkaniyete de aykırı düşmektedir.
Ruhsatsız madencilik faaliyetinde bulunmanın cezası 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 12. maddesinin 5. Fıkrasında düzenlenmektedir.
“Ruhsatı olmadan veya başkasına ait ruhsat alanı içerisinde üretim yapıldığının tespiti hâlinde faaliyetler durdurularak üretilen madene mülki idare tarafından el konulur. Bu fiili işleyenlere, ödenmesi gereken Devlet hakkına ilaveten bu fıkra kapsamında üretilmiş olup el konulan ve/veya el konulma imkânı ortadan kalkmış olan tüm madenin ocak başı satış bedelinin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır. Üretim hakkı olmayan madenin üretiminin yapıldığının tespiti hâlinde faaliyetler durdurularak üretilen madene mülki idare amirliklerince el konulur. Bu fiili işleyen kişilere, ödenmesi gereken Devlet hakkına ilaveten bu fıkra kapsamında üretilmiş olup el konulan ve/veya el konulma imkânı ortadan kalkmış olan tüm madenin, ocak başı satış bedelinin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır. El konulan madenler, mülki idare amirliklerince satılarak bedeli büyükşehir belediyesi olan illerde yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, diğer illerde il özel idaresi hesabına aktarılır. Bu fıkranın ihlalinin tekrarı hâlinde madenin ocak başı satış bedelinin on katı tutarında idari para cezası uygulanır.”
İşletme izni olmaksızın madencilik faaliyetinde bulunmanın cezası ise 3213 sayılı Maden Kanunu’nun ek 15. maddesinde düzenlenmektedir.
“Bu Kanun kapsamında işletme izni veya Genel Müdürlükçe izin verilmiş rödovans sözleşmesi olmaksızın işletme izni alanı dışındaki mücavir sahalara yirmi metreye kadar taşmalar hariç olmak üzere, maden ocağı açılması, maden üretilmesi veya faaliyetleri durdurulmuş maden sahalarında üretim faaliyetlerinin durdurulmasına sebep olan durumların düzeltilmesi ve/veya işletme güvenliğine yönelik faaliyetlerin dışında üretim faaliyetinde bulunulması fiillerini işleyenlere üç yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezası verilir. Bu suçlardan hüküm giyenler, infazın tamamlanmasından itibaren on yıl boyunca madencilik faaliyeti yapamazlar.”
Görüldüğü üzere ruhsatsız şekilde madencilik faaliyetinde bulunmak ağır cezai yaptırımları gündeme getirecektir. Doğal taş madenciliği yapılmak isteniyorsa önce profesyonel avukatlık hizmeti almak hem ruhsat ve izin süreçlerini hızlandıracak; hem de olası cezai yaptırımların önüne geçecektir. Ruhsatsız olarak madencilik faaliyetinde bulunulmuş ise ceza yargılamasında mutlaka tecrübeli bir avukatla çalışılmasını tavsiye etmekteyiz.