Şirket Nedir?
Şirket, kişi veya kişilerin ticari faaliyette bulunmak için emek ve sermayelerini ortaya koyduğu bir tüzel kişiliktir. Tüzel kişiler kısaca gerçek kişi gibi hareket etme kabiliyeti olan hükmi şahsiyetlerdir. Varlıkları kanunun hükümleri doğrultusunda ortaya çıkmakta ve kanunda öngörülen organlarınca hak ve sorumlulukları takip edilmektedir.
Şirketler temelde sermaye şirketleri ve şahıs şirketleri olarak iki ana başlıkta sınıflandırılmaktadır. Şirket kurmaya karar verirken şirketin hangi ana başlıkta yer aldığını tespit edebilmek önemlidir. Çünkü şirket türlerinin gerçekleştirilmek istenen amaçlara ulaşabilmek adına sağladığı avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadır.
Sermaye şirketleri kişi veya kişilerce kurulan, ortaya belirli bir sermayenin konulduğu, kişilerin koydukları sermaye oranınca sorumluluklarının bulunduğu şirketlerdir. Sermaye şirketleri yalnızca belirli bir sermayenin riske atılmak istenilmesi durumunda tercih edilmelidir.
Şahıs şirketleri ise yine kişi veya kişilerce kurulan ancak ortaya sermaye veya emeğin koyulabileceği, kişi veya kişilerin sermaye şirketlerinden farklı olarak şahsen sorumluluklarının bulunduğu şirketlerdir. Şahıs şirketleri belirli bir sermaye olmadan da kurulabilir ancak bu şirketlerde riskin sınırlandırılması neredeyse mümkün olmamaktadır.
Kurulmak istenen şirketin yer aldığı ana başlığı tespit ettikten sonra ise şirket türünün tespit edilmesi gerekmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre beş adet şirket türü bulunmaktadır.
Şirket Türleri Nelerdir?
Türk Ticaret Kanunumuza göre tüzel kişiliğe sahip olarak kurulabilecek şirket türleri; anonim şirket, limited şirket, kollektif şirket, komandit şirket ve kooperatif olarak belirlenmiştir. Kooperatif şirketleri hakkında Ticaret Kanunu ile birlikte öncelikle 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu uygulanmaktadır.
Şirket türlerinden anonim şirket, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketleridir. Kollektif şirket ve adi komandit şirket ise şahıs şirketleridir. Kooperatif şirketleri ise ana başlıkların dışında kendisine özgü yapısı olan bir şirket türüdür.
1. Sermaye Şirketleri
1.1. Anonim Şirket
Anonim şirketler, sermayesi 50.000-TL altında olmamak kaydı ile, sermayesi belirlenmiş ve paylara bölünmüş şekilde olan, ana sözleşmesi bulunan, kendisine ait Genel Kurulu ve Yönetim Kurulu organları ile yürütülen, büyüklüğüne ve halka arz edilip edilmediğine göre denetime tabii tutulan şirketlerdir. Kişi veya kişiler ortaya koydukları sermaye miktarı ile sınırlı olmak kaydıyla şirkete karşı sorumludurlar.
Tek ortaklı olarak kurulabilse de genelde çok ortaklı olması planlanan işlerde tercih edilen anonim şirketler, işi sürekli büyütme hedefleri bulunan, yeni yatırımcılara ve ortaklara açık, kuruculardan ve çalışanlarından bağımsız olarak şirketin ön planda olduğu bir yapıdadır. Ortaklar paylarını üçüncü kişilere yahut diğer ortaklara devir edebilirler. Anonim şirketin devamlılığının sağlanabilmesi dahi mali ve hukuki konularda belirli bir bilgi birikimi yahut uzman kişilerden danışmanlık alınmasını gerektirmektedir.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu gereğince sermayesi 250.000-TL üzerinde olan anonim şirketlerin avukat bulundurması zorunludur. Aksi takdirde Cumhuriyet Savcılıklarınca her ay için kanunda belirlenen miktarda idari para cezası kesilmektedir.
1.2. Limited Şirket
Limited şirketler, esas sermayesi 10.000-TL altında olmamak kaydıyla, sermayesi belirlenmiş ve paylara bölünmüş şekilde olan, ortak sayısı 50 kişiyi kanunen aşamayan, kendine ait şirket sözleşmesi bulunan, kendisine ait Genel Kurul ve Yönetim Kurulu organları ile veya müdürler aracılığı yürütülen şirketlerdir. Kişi veya kişiler ortaya koydukları sermaye miktarı ile sınırlı olmak kaydıyla şirkete karşı sorumludurlar. İstisna olarak ortaklar şirketten tahsil edilemeyen kamu borçlarından dolayı payları oranında sorumludur.
Limited şirketler, belirli bir iş yapmak için ortak olmak isteyen kişilerce tercih edilen bir şirket türüdür. Anonim şirketten farklı olarak ortak sayısının belirli bir sınırı vardır. Ortak bu şirkette hep birlikte hareket etmektedir. Temelde şirket ön planda olsa da ortakların anonim şirketteki gibi geri planda olduğunu söyleyemeyiz. Payların üçüncü kişilere devri genel kurul kararıyla diğer ortakların onayına tabiidir. Limited şirketin devamlılığının sağlanması ortaklar birlikte hareket ettiği sürece anonim şirkete göre daha kolaydır. Ticaret bakanlığı verilerine göre en çok kurulan ve faaliyetlerini sürdüren şirket türüdür.
Mevzuatımızda limited şirketlerin zorunlu olarak avukat bulundurması gerektiği yahut bu konuda bir ceza düzenlenmemiştir. Şirketler genelde iş hacimleri arttıkça ve hukuki destek gerektiren konular ortaya çıktığında bir avukat ile anlaşmaktadır. Ancak başlangıçta bir avukat ile çalışmamak, telafisi güç sorunlar ortaya çıkarabileceği unutulmamalıdır.
1.3. Komandit Şirket (Sermayesi paylara bölünmüş)
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, sermayesi paylara bölünmüş, en az bir ortağı komandite diğer ortağı ise komanditer olacak şekilde iki kişiyle kurulabilen, şirket sözleşmesi olan, komandite ortak tarafından yürütülen şirkettir. Komandite ortak şahıs şirketlerinde olduğu gibi tüm mal varlığı ile sorumluluk altına girmekteyken, komanditer ortağın sorumluluğu koyduğu sermaye ile sınırlıdır. Komandit şirketlerin en önemli özelliği sermaye şirketleri ve şahıs şirketleri özelliklerini tek bir çatı altında barındırmasıdır.
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ortak sayısı fazla olması planlanmayan, bir tarafın sermaye yönünden baskınken diğer tarafın yönetim yönüyle baskın olduğu durumlarda tercih edilen bir şirket türüdür.
Mevzuatımızda sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin zorunlu olarak avukat bulundurması gerektiği yahut bu konuda bir ceza düzenlenmemiştir. Ancak şirket sözleşmesi ve ortak rollerinin düzenlenmesi açısından bir avukat ile çalışmamanın ciddi sorunlara yol açabileceği unutulmamalıdır.
2. Şahıs Şirketleri
2.1. Kollektif Şirket
Kollektif şirket, sermaye şartı bulunmayan, en az iki ortak ile kurulabilen, ortakların yönetimde eşit söz hakkına sahip olduğu veya tüm ortakların bir ortağı yetkili kıldıkları, şirket sözleşmesi olan, ortakların alacaklar şirket nezdinde karşılanamadığı durumlarda tüm malvarlıkları ile sorumlu olduğu şirket türüdür.
Kollektif şirketler, birkaç ortağın birlikte hareket etmek için kurdukları, şirketin ikinci planda ortakların ön planda olduğu, sermaye şartının da olmaması ile genelde emeğin öne çıktığı şirketlerdir. Sermaye şirketlere nazaran kanuni zorunlulukların asgari düzeyde olduğunu söylemek mümkündür.
2.2. Komandit Şirket (Adi)
Adi komandit şirket, bir şahıs şirketedir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketten farklı olarak, sermayesi bölünmemiştir. Kollektif şirketten farklı olarak ortakların sorumluluklarının sınırları belirlenmektedir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkette açıkladığımız komandite ve komanditer ortak kavramları burada da geçerlidir.
Adi komandit şirketler, uygulamada çok fazla tercih edilmeyen şirket türlerindendir. Gerek komandite ve komanditer ortakların belirlenmesi, gerek kollektif şirketin daha avantajlı gözükmesi gibi nedenlerle adi komandit şirketler ilk tercih olmamaktadır.
3. Kooperatif Şirketleri
Kooperatif şirketleri, ortakların emekleri ve sermayeleri ile karşılıklı yardımlaşma içerisinde menfaatlerinin korunması ve birlikte hareket edilebilmesini amaçlayan değişebilen sermaye ve ortakların söz konusu olduğu şirketlerdir. Kooperatif şirketleri istisnalar hariç olmak üzere 7 ortak ile kurulabilir. Ana sözleşmesi ile ortakların hak ve sorumluluklarının belirlenebildiği kooperatif şirketleri, genel kurul ve yönetim kurulu organları aracılığı ile yürütülmektedir. Ayrıca kooperatif şirketlerinin diğer şirketlerden farklı olarak zorunlu denetim organı da bulunmaktadır.
Kooperatiflere gerek değişen sermayeli ve ortaklı kurulabilmesi, gerek ortaklarının menfaatlerini gözetmesi gibi sebeplerle günlük hayatımızın içerisinde oldukça sık rastlamaktayız. Kooperatif şirketlerinin, geleneklerimizden ileri gelen imce usulünün resmi bir düzende kurallar doğrultusunda yürütülmesi olarak adlandırılabileceğinden söz edebiliriz.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu gereğince ortak sayısı 100’ün üzerinde olan yapı kooperatiflerinin avukat bulundurması zorunludur. Aksi takdirde Cumhuriyet Savcılıklarınca her ay için kanunda belirlenen miktarda idari para cezası kesilmektedir. Ayrıca önemle belirtecek olursak, kooperatifler genelde kalabalık ortaklıklardır. Yapılacak toplantı ve alınacak kararlarla birlikte diğer hukuki uyuşmazlıklara da sıkça rastlanmaktadır. Ortak sayısı hızlı artan kooperatiflerin kanunen zorunluluk içerip içermediğine bakılmaksınız bir avukat ile çalışmaları kesinlikle gerekmektedir. Çünkü ortaya çıkacak anlaşmazlıklar yeri geldiğinde kooperatifin kapanmasına kadar gidebilmektedir.
Şirket Nasıl Kurulur?
Açıkladığımız bilgiler doğrultusunda, gereken şirket türüne doğru bir şekilde karar verdikten sonra artık şirketimizin kuruluş aşamasına geçebiliriz. Ancak şirket türünüzü belirlemekte zorlanmanız durumunda kesinlikle bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı tavsiye ediyoruz. Çünkü toplayacağız belgeler, yapacağınız harcamalar sonucunda yanlış türde bir şirket kurmanız emek ve paranızın boşa gitmesi demektir. Ayrıca şirket ana sözleşmesinin gerektiği gibi hazırlanmaması yahut eksik maddeler içermesi yine şirketin sonunu getirebilecektir.
Ülkemizde şirket kuruluş işlemleri, Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS)’ne yapılacak üyelik kaydı ile başlamaktadır. MERSİS sisteminde yapılacak başvuru ve sistem süreçlerinin takip edilmesinin ardından gerekli belgelerle birlikte şirketinizi kurmak istediğiniz yerin bağlı olduğu ticaret sicil müdürlüğüne yapacağınız tescil başvurusu ile devam etmektedir. Belgelerinizde eksiklik olmaması halinde şirketiniz ticaret siciline kısa bir sürede kayıt olmaktadır. Şirketin tescil edilmesine müteakip vergisel işlemlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Vergisel konuların tamamlanmasının ardından kurduğunuz şirketin bir odaya kayıt olması gerekiyorsa oda kaydının yapılması, gerekmemekte ise defter tasdik işlemleri ve ruhsat işlemlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İş yeri ruhsatının alınması ile şirketiniz artık faaliyetlerine başlayabilecek bir tüzel kişilik haline gelecektir.
Şirket kurmak günlük hayatımızda sıkça duyduğumuz çok komplike gözükmeyen hatta yetki verildiği halleder mali müşavirler veya muhasebeciler vasıtası ile gerçekleştirilmektedir. Elbette şirket kuruluş süreçlerinde mali müşavir ve muhasebecilerin rol alacağı tartışmaya açık bir konu değildir. Ancak şirket kuruluş aşamasında bir avukat ile çalışmaması ve yeteri kadar özveri gösterilmemesi sonucunda sıkça şirket ortaklarının niyet ve isteklerinin şirket ana sözleşmesine gerektiği gibi yansıtılamaması, sermaye uyuşmazlıkların ortaya çıkması, yapılan harcamaların aidiyeti ve daha birçok nedenle hukuki ihtilaflar ortaya çıkmaktadır. Ortaya çıkan bu hukuki ihtilaflarda anlaşmaya varılamaması ise şirketin dağılması veya bazı ortakların daha işin başında şirketten ayrılmaları ile sonuçlanmaktadır.
Kurucuların menfaatleri, ortakların menfaatleri ve kurulduktan sonra şirketin menfaatlerinin korunabilmesi adına avukatlardan profesyonel hukuki destek alınması gerektiği kanaatindeyiz.